Kluunbier - Kluinbier - Kluyn - Kloenbier


Groninger Archieven
Arch. Gilden
toegangsnummer 1325
Inventarisnummer 0084 - fol. 73r
1476

Transcriptie 2018: Duco Dokter

Item dit bovengsr. naste articul, als van
man eens Terweke to brouwen en niet meer dan
24 mudde dit salmen alsoo holden int brouwen to
wetende datmen sal brouwen vijftijn mudde garste
en negen mudde Haver en hijr af niet meer beers
to maken dan 24 Tonnen, en dat soo na Advenant
dalewaert an mate van koorn en biere, en not
dat Brouwelick geen Twijerhande Bier to maken
en men salde worte starck zieden laten vijfujren Lanck

[pagina einde]

Lanck en soo Jemant hijr Teegen dede, die sal bin-
nen een Jaar niet Brouwen, en die daer en boven
Brouwede, die sal de Brouwergilden Ewiglijck ont-
waert weesen

Item. Soo wie wil hebben Dubbel Bier, als op Warschoppen
of gilden en anders, die sal maken van 24 mudde voorsr.
molts 20 Tonnen Biers, en van de 18 mudde 15 Tonne
en van d. 6 mudde 5 tonne, ende de 5 Tonne deses Biers
salmen soo duijr betalen, alsmen de 6 Tonnen des boo-
vensr. Enckelie principael Biers doet.

Item. Soo welck Brouwer Sich wil gemeren op half-
Bier thoe Brouwen, dis sal van 12 mudde Bovensr.
molts niet meer Bier maken dan 24 Tonne ende
de Tonne Biers hijr af tho betalen Half soo duijr
alsmen dat Enckle prncipael Bier doet en sal sijn
worte zieden laten starck 5 Uiren Lanck, ende dit
Bier in geen heele Tonnen te doen, dan allene in Smalle
Tonnen, als Harinck Tonnen en Halve Harinck
Tonnen, en soo Advenant dalewaert, soo hijr oock
Jemant Bovendeede, die en sal Binnen een Jaar
niet Brouwen, en die daeren booven Brouwedie
die sal de BrouwerGilde eewelijck ontwaert zijn.

[Geen vermelding van de naam Kluin
f ]











DIARIUM van EGBERT ALTING 1553 - 1594
Rijks Geschiedkundige Publicatiën
Grote serie 111
Dr. W.J. Formsma - Mr. R. Van Roijen
Nijhoff
1964

1584

van cleen oft dicke bier









[Geen vermelding van de naam Kluin
f ]

Bierbrouwen in Dokkum
Warner B. Banga & Piet de Haan
2018

1606

p.324 - 331
Het stichtingsjaar van brouwerij De Windhont is onbekend, maar reeds op 4 januari 1606 werd de uit Leeuwarden afkomstige Jetse Jansen Cluinebrouwer, ingeschreven als burger van Dokkum.



Gedenkboek der Hoogeschool te Groningen
Willem Jozef Andries Jonckbloet
Wolters,
1864

1619

p.340
En toch zie ik in de Acta* van 1 Dec. 1619, dat vier studenten, een 'schrijver' en een 'friesche schipper' van twee tot elf uur 'omtrent 30 croesen so ingels bier als cluin gedroncken hadden';

'een halve tonne cluyn'

p.358
verteert 2 kroes kluyn.... - 5 -

* Acta Senatus
Notulen vergadering Akademische Senaat van de Hoogeschool van Groningen

Bacchus wonder-wercken: waer in Het Recht Gebruyck en Misbruyck des Wijns,
door verscheyden vermaecklijcke, eerlijcke en leerlijcke historiën wort afgebeeld, ende lasteringe der dronckenschap met levende verwen afgemaelt. Hier is by-gevoeght de Suyp-stad, of dronckerts leven
Dirck-Pietersz Pers.
T'AMSTELREDAM
1628

p.120
En onze vette Kluyn die moeter zijn bedocht.

Ost-Friesische Historie und Landes-Verfassung
(Google eBoek)
Enno Rudolph Brenneysen
1720

1631

p.647 - 648
Bier-Ordnung de Anno 1631.

Münstersche Koyte ofte Gröninger Kluyne unde Mede

Petri Baardt Devgden-spoor;
in de on-devghden des werelts aff-gebeeldt
(Google eBoek)
Thomas Murner, Petrus Baardt
bij Hans Willem Coopman,
1645

p.288
Een Volckjen, dat sich in de Kluyn, Suypt alle dagen dick en duyn;

Ordonnantie op den Treck- ende Wagen-wech,
neffens het gebruick van dien, tussen de Stadt Groningen en den Oldampte, op d' Heeren Borgemeesteren ende Raedt in Groningen gerenoveert, corrigeert, amplieert ende eyndelijck gearesteert den Septemb. 1655.
1681

1655

9. Kluyn / dubbelde Kluyn

IX. vreemde Bieren ende ingebrouwen Kluyn







Martini Schoockii Liber de cervisia
Martinus Schoock
typis Francisci Bronchorstii, civit. Groning. ordin. typogr.,
1661

Groningensi Clunia

p.269 - 271
Porro Groningensis haec cervisia a longo tempore, uti videtur, nomen Cluniae tulit; (Kluyn vulgo)

'Dit Groningse bier is, zo lijkt het, al heel oud, en kreeg de naam Cluniae; (in gewone taal Kluyn)'









1681

Borgemesteren ende Raadt in Groningen. Doen te weten. Alsoo wy goet gevonden hebben tot beneficieringe van de brouwer-gilde alhier alle tappers en herbergiers in 't Sappemeer en op 't Hoogezandt, by resolutie van den 10. deses lopenden maents, t'ordonneren geen ander bier als Groninger kluyn, by tapmaete in haere behuysingen te mogen uyt-tappen.

WATER-VLOEDT
van den 13. Novemb. 1686
(Google eBoek)
Henricus Schenckel
te Groningen
Gysbertus Lens,
1687

p.8
Babbe drinkt Kluyn

De Gedeputeerde
Staten van stadt Groningen
ende Ommelanden
Doen te Weten:
Alsoo de heeren Staten van stadt en lande op haer ed. mog. jongste vergaderinge van den eersten May 1715. onder anderen om moverende redenen hebben goedgevonden; en verstaen: Dat het placcaet van den 17. Decemb. 1715. ordonnerende, dat geene biertappers in de stadt souden vermogen de tappers neringe te exerceren, ten sy in de vier somer-maenden des weeks een halve tonne kluyn en de acht overige maenden yder week een tonne kluyn ten comptoire van de provincie aengaven, &c. &c. wederom sal worden ingetrocken: Actum Groningæ den 4. May 1716
1716





Nieuwe vermakelijkheden
(Google eBoek)
Johannides van Maeslant
derden Druk
H. Bosch en A. Lobe, Boekverkopers,
1722

p.240
Veelderhande Bieren,
Groeninger Kluyn

Algemeen huishoudelijk-, natuur-, zedekundig-, en konst- woordenboek
A-D (Google eBoek)
Noel Chomel
Joh. le Mair,
1778

p.178
of van het Groninger Bier, dat hedendaags gewoonlijk Kluin genaamt word

Ger. Nicolai Heerkens complurium academiarum socii
De valetudine literatorum, libri III.
(Google eBoek)
Gerard Nicolaas Heerkens
Groningae
Apud viduam Henrici Vechneri,
1790

p.115
(83) Cerevisiam nostram (cui vetus, et inexplicabili erymologia Cluniae nomen inditum invenio) imminuta quidem bonitate faeculo priore suisse, scribit Schookius, tantam tamen servass

p.116
de Cerevisia commentarium ediderat, Groningam relinquere,

Groninger courant
13-11-1795
Uitgever: C. Barlinckhoff
Groningen
1795

niet alleen het Kluin-Bier te verhoogen. maar ook de andere Bieren

Groninger courant
11-11-1800
Uitgever: C. Barlinckhoff
Groningen
1800

de gezamelyke BIERBROUWERS in GRONINGEN
VERHOOGEN
de tonne Kluin-Bier tot 10 gulden

Weekblad tot nut van 't algemeen.
Volume 4
by W. Zuidema,
1804

p.361 - 365
Van de Groninger Kluinkoppen

Hedendaagsche vaderlandsche bibliotheek van wetenschap, kunst en smaak
Amsteldam
Uitgever: M. de Bruijn
1805

p.369
kluinbier, Kluinkoppen, Kluinschip

Technologisch handboek
of beschrijving van het gebruik, hetwelk de mensch van de voortbrengselen der natuur maakt:
J. A. Uikens
Maatschappij: Tot nut van het Algemeen.
bij Cornelis de Vries, Hend. van Munster en Johannes van der Hey,
1813

p.80
Ook heeft het water op de deugd van het bier den grootsten invloed: en van daar, welligt, dat het Groninger bier even zeer het Hollandsche overtreft, als de Hollandsche Genever boven de Groninger de voorrang heeft. Het Groninger bitterbier en kluin, waar van het eerste op meer hop langer gekookt wordt, zijn beroemd.

Feestrede, uitgesproken op den eersten Julij 1830 in de Nieuwe Kerk te Groningen (Google eBoek)
Barthold Henrik Lulofs
Oomkens,
1830

p.21
Kluinbier

p.56
Kluinbier, kluunbier

een dik, zoetachtig, eenigszins met het Deventersch overeenkomend bier

Natuurkundige Verhandelingen van de Hollandse Matschappij der Wetenschappen
te Haarlem
Volume 18 (Google eBoek)
de wed. A. Loosjes, Pz.,
1830

p.269
Met het gebruik van het zoete kluinbier

De lapekoer fen Gabe Scroar: Tredde jefte (Google eBoek)
Eeltsje Halbertsma, Justus Hiddes Halbertsma
By Jan de Lange,
1834

p.404 - 405
Kluunbier

Groninger Volks-Almanak
(Google eBoek)
J. Oomkens,
1838

p.177
kluinbier
vereerde hen met 15 ton kluinbier (1747)

De huisvriend
gemengde lectuur voor burgers in stad en land
Volume 2 (Google eBoek)
Johan Jacob Antonie Goeverneur
C.M. van Bolhuis Hoitsema,
1844

p.141
en dronken op oud-vaderlandse wijze een glas Oldambster, of ook wel Groninger kluinbier

Groninger courant
05-02-1850
Uitgever: M. van Bolhuis, Wed. van A.S. Hoitsema
Groningen
1850

Buch- en Kluinbier.





Groninger courant
01-11-1853
Uitgever: M. van Bolhuis, Wed. van A.S. Hoitsema
Groningen
1853

uitgezonderd het KLUINBIER





Leeuwarder courant
03-11-1854
Uitgever: D.R. Smeding en M. Koon
Leeuwarden
1854

Bockbier en Kluinbier

Register van het archief van Groningen
Volume 3 (Google eBoek)
Hendrikus Oktavius Feith
A.L. Scholtens,
1855

p.384
1628
13. Resolutie van burgemeesteren en raad van Groningen, dat de brouwers in het vervolg voor ieder ton kluinbier zullen genieten 5 daalders.

De jonkerboer, of krystyd in sint Steffen yn ald frieslân: leste schrift nei syn dead mei ien oersicht fen syn libben uutjuwn trog ien fen syn fruenen (Google eBoek)
Eeltsje Halbertsma
W. Eekhoff,
1858

ik hie in fetje kluunbier oppe krystyd kryge

Oude zeden en gebruiken in Nederland
(Google eBoek)
Gilles Dionysius Jacobus Schotel
Lagerwey,
1859

p.34
kluyn- of kloenbier

Groninger Archieven
Regionaal Historisch Centrum
Recept van mevr. Kool-Crull,
1861

Heet Bier van Saar.





Het Oud-Hollandsch huisgezin der zeventiende eeuw
(Google eBoek)
Gilles Dionysius Jacobus Schotel
A. C. Kruseman,
1868

p.331
In de XVIIIe eeuw werd het deventersch- en serbster-bier, het 'kluyn- of kloen-bier', en op begrafenis-maaltijden het 'mortelbier' het meest gebruikt.

Het maatschappelijk leven onzer vaderen in de zeventiende eeuw
Beschreven door Dr. G. D. J. Schotel. Met Platen van C. Rochussen en D. van der Kellen Jr.
Volume 1 (Google eBoek)
G. D. J. Schotel
Kruseman,
1868

p.13
In meer aanzienlijke herbergen werden "Dortsch, Delsch, Lon's (Londen's), Engels-wit, Greuninger-cluyn, Hamburgs-mentsel, Ipswich- Lubecks brouwsel, Zerbster- keunings-" en andere zware bieren gedronken.

Ostfriesisches Jahrbuch: Altes und Neues aus Ostfriesland,
Volumes 1-2 (Google eBoek)
Haynel,
1870

p.152
Grön'ger Kluyne

De Navorscher
Een middel tot gedachtenwisseling en letterkundig verkeer tuschen allen, die iets weten, iets te vragen habben of iets kunnen oplossen.
Volume 24
1874

p.573
Maar het beroemdste bier in het noorden van Nederland was oudtijds, en nog voor vijftig jaren, het Groninger Kluunbier. Nog heden draagt het veerschip van Groningen op Leeuwarden in laatstgenoemde stad algemeen den naam van Kluunskip, omdat het oudtijds dat beroemde bier meebracht. En als iemand, door veel van dat Kluunbier te drinken, op zijn ouden dag podagra of " 't pootje" kreeg, dan zei men in Friesland: hij het 'n kluunskonk (skonk, friesch voor been).

Leeuwarder courant
09-11-1875
Uitgever: D.R. Smeding en M. Koon
Leeuwarden
1875

Het Kluinbier is bijzonder geschikt voor het maken van HEET BIER.

Leeuwarder courant
07-12-1889
Uitgever: D.R. Smeding en M. Koon
Leeuwarden
1889

KLUINBIER
Brouwerij 'Waldeck'





Soerabaijasch handelsblad
29-01-1896
Uitgever: Kolff & Co
Soerabaja
1896

Uit de 17e eeuw.

Dr. P.A. Klap
Geschiedkundige schetsen
één tonne kleine (kluinbier)

Groningsche volksalmanak voor het jaar
Jaarboekje voor geschiedenis, taal- en oudheidkunde der provincie Groningen
E.B. van der Kamp,
1899

p.95
Gebod is nu, ze groter te maken en ze van binnen te teekenen op stadsmaat met een „pegel”. Een welwillend opmerker, die zich vroeger wel eens had vertreden in de jachtweide van de herberg aan den Nieuwenweg, éenmaal toebehoorende aan G. Rollema, vertelde mij, hoe daar nog voor eenige jaren aan den wand deze spreuk te lezen was:
„'k Houd in mijn huijs een goeden regel, En vul den kroes tot aan den pegel.”
De gildebestuurderen hadden verder nog hunne aandacht te wijden aan de arme gildebroeders weduwen en kinderen, aan de gildebroeders en zusters, die „oneerlijck huishouden of infaem zijn”. Zij hadden het recht om vergaderingen uit te schrijven. Deze bepaling treffen wij al aan in het Stadboek van 1425 onder deze bewoordigen: „sullen (de tappers) die kannen ofte de krose vul tappen claers heers totten pynnen to ende vuile mate

p.96
sinds 1639 de bepaling voor, dat de huurder, en hij alleen, het recht had om „allerhande vrembde bieren ende inghebrouwen cluijn te tappen.” Hij moest dan impost en accijns betalen gelijk de biertappers en herbergiers. biertappers en herbergiers. Dit wordt er bij gevoegd vermoedelijk omdat hij‚ met 't wijnhuis, de accijnsheffing van de wijnen pachtte, en dus geen wijnaccijns betaalde. Over dezen wijnaccijns straks meer. Het is bekend, dat de gilden ieder op eigen terrein moesten blijven; zoo mocht bv. een brouwer niet doen wat des tapp'ers was, hij mocht bier brouwen en per fust verkoopen, doch niet „bij tapmate”. 1) Een kroes kluin moest 2 1/2 stuiver kosten, bepaalde de herbergiersrol van 1661. In de 18e eeuw komt het bitterbier in gebruik. En ook het z.g. Jopenbier, een soort versterkend stout, in 't Landschap Drenthe te Hoogeveen gebrouwen

Groningsche volksalmanak voor het jaar
Jaarboekje voor geschiedenis, taal- en oudheidkunde der provincie Groningen
E.B. van der Kamp,
1903

p.179
Van welke qualiteit was nu de drank, die het in Groningen kon uithouden tegen de concurrentie van het Bremer bier, dat in 1272 al schijnt te zijn ingevoerd en vooral van het Hamburger bier, dat in 1318 als voorkomt, dat in drie afzonderlijke 'Hamburger bierhuizen' werd getapt, waarvan ook een afzonderlijke accijns werd geheven en dat wegens zijne 'singuliere delicatesse' door Schoockius hoogelijk wordt geprezen en door zekeren Placotomus om...

Nieuwsblad van het Noorden
03-01-1904
Uitgever: Nieuwenhuis
Groningen
1904

KLUINBIER
voor heet BIER





Goessche Courant
7 juli 1904
pagina 2  (2/4)
1904

hadden in 1721 een overeenkomst gesloten..
dan moest de schuldige aan den verongelijkten buur 1/2 kluin (kluinbier) geven

Groninger lekkernijen
Nieuwsblad van het Noorden
08-07-1919
Uitgever: Nieuwenhuis
Groningen
1919

Groninger lekkernijen

Bij ijsfeesten wordt het nog gebruikt voor zoogenaamd 'heet bier', een heerlijke winterdrank.

Neerlands volksleven
Auteur: Ven, D.J. v.d.
Zaltbommel: Uitg.-Mij. en Boekhandel v/h. P.M. Wink
1920

p.230
kluinbier

Rotterdamsch nieuwsblad
10-03-1926
Uitgever: A.W. Sijthoff
Rotterdam
1926

Geschledenis en Kunst. Eten en Drinken.

en het zware Groningsche cluyn-bier



Download full article in PDF

Nieuwsblad van het Noorden
13-06-1930
Uitgever: Nieuwenhuis
Groningen
1930

Kluunkof
Zoo genoemd, omdat het vroeger zooveel KLUUNBIER meenam.



Download complete page in PDF

Leeuwarder courant
23-04-1932
Uitgever: D.R. Smeding en M. Koon
Leeuwarden
1932

Drie soorten bier werden voornamelijk te Dokkum gebrouwen:
Kluunbier
Maerte-bier
Jope-bier

Download full article in PDF

Nieuwsblad van het Noorden
12-09-1935
Uitgever: Nieuwenhuis
Groningen
1935

werd bepaald, dat koren, tusschen Eems en Lauwers verbouwd, niet mocht worden uitgevoerd. Overtuigd van het belang, dat het Groninger bier van goede kwaliteit was, door export en accijns droeg het bier veel bij tot de welvaart der stad, stelde de vroedschap in 1476 ook een recept voor het bier vast. Hierbij was nadrukkelijk voorgeschreven, dat men bij het brouwen hop diende te gebruiken. Deze moest er een pittigen smaak aan geven. Hop werd voornamelijk van het naburige Peize aangevoerd - de gemeente Peize voert daarom ook een hopbel in haar wapen.

De Kluyn verheugd den Man
En maeckt Soldaten sterck.
Maekt vree daer questie is
En geeft den Vyandt werck. -

Reeds in 't begin der 18e eeuw gingen de brouwerijen acheruit. Alting schreef in 1710: 'Te handts (thans - 1710) en is de Brouwerye te Groningen niet so goet ende groot als sy wel geweest is; zijnde die neringe eerst door de troubles gedivereert,

Het vast getal, gelijk ons 't oud geschiedboek vertelt,
Van Apotheken, was voorheen op acht gesteld.
En Brouwerijen heeft men tachtig hier geteld.
Doch door de Verlichting en de zucht naar Nieuwigheden,
En om niet dat te doen, wat onze Vad'ren deden,
Verspilt men thans in zalfje en ruffipil zijn geld,
En wil men niet meer aan 't gezonde bier besteden.
De drankjes hebben 't bier uit Groningen verdreven,
Zoodat van tachtig slechts twee brouwerijen bleven,
En Apotheken men reeds een en twintig telt..

GRONINGEN eens de stad der bierbrouwers

Drentsch dagblad
18-09-1943
Uitgever: NV De Agrarische Pers
Meppel
1943

Kluin (bier)

Jaarboekje
Nationaal Comité voor Brouwgerst
1946

p.70
Dit Groninger kluynbier nu was een der voornaamste producten van de Groninger nijverheid

Nieuwsblad van het Noorden
11-02-1956
Uitgever: Nieuwenhuis
Groningen
1956

Een oud uithangteken

Nieuwsblad van het Noorden
24-11-1972
Uitgever: Nieuwenhuis
Groningen
1972

Waar is de zilveren staf van het tappersgilde?

Bij elkaar leveren al die brieven een soort wetenschappelijke verhandeling op van de geschiedenis van het kluinbier.



Download full article in PDF

Nieuwsblad van het Noorden
18-08-1976
Uitgever: Nieuwenhuis
Groningen
1976

NOORDER RONDBLIK
'Kluynbier' werd in Groningen gebrouwen en warm gedronken'



Download full article in PDF

Dank zij speurwerk in archieven
Oud 'cluynbier' herleeft in Lewenborger keuken
Nieuwsblad van het Noorden
15-05-1984
Uitgever: Nieuwenhuis
Groningen
1984

Oud 'cluynbier' herleeft

Nieuwsblad van het Noorden
25-07-1985
Uitgever: Nieuwenhuis
Groningen
1985

Vishoek geurt weer naar hop
Amateurbrouwer brengt oud Groninger bier terug



Download full article in PDF

Nieuwsblad van het Noorden
30-09-1992
Uitgever: Nieuwenhuis
Groningen
1992

Download het complete artikel in PDF

Spiegel van Groningen
over de schoolmeesterraporten van 1828
P. Th. F. M. Boekholt, Jurjen Kooi (red.)
Uitgeverij Van Gorcum,
1996

p.126
soms gespecificeerd als (best) kluinbier

Sommigen schenken 's zomers koud en 's winters warm bier

Beer in the Middle Ages and the Renaissance
Richard W. Unger
2011

p.188
The kluunbier of Groningen was probably a true double beer with double the amount of grain used to make it compared to the local thin beer and, as with a number of stronger beers, Groningen kluun seems to have enjoyed some popularity in markets outside the town itself.